آیه 209 سوره بقره

فَإِنْ زَلَلْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْكُمُ الْبَيِّناتُ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ (209)

فَإِنْ زَلَلْتُمْ‌: پس اگر بلغزيد از جاده حق و اسلام، مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْكُمُ الْبَيِّناتُ‌: از بعد آنچه آمد شما را آيات و حجج بينه كه شاهدند بر حقانيت اسلام و قرآن، فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ‌: پس بدانيد بدرستى كه خداى تعالى غالب است به عقوبت مخالفان دين. حكيم است كه انتقام نكشد مگر به حق.

از حضرت باقر عليه السّلام مروى است: قال جدّى رسول اللّه: ايّها النّاس حلالى حلال الى يوم القيمة و حرامى حرام الى يوم القيمة. الا و قد بيّنهما اللّه عزّ و جلّ فى الكتاب و بيّنتهما لكم فى سيرتى و سنّتى، و بينهما شبهات من الشّيطان و بدع بعدى، من تركها صلح له امر دينه و صلحت له مروّته و عرضه و من تلبّس بها و وقع فيها و اتّبعها كان كمن رعى غنمه قرب الحمى و من رعى ما شيته قرب الحمى نازعته نفسه الى ان يرعيها فى الحمى. الا و انّ لكلّ ملك حمى، الا و انّ حمى اللّه عزّ و جلّ محارمه فتوقوا حمى اللّه و محارمه. «1».

فرمود پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم: اى گروه مردمان، حلال من حلال است تا روز قيامت، و حرام من حرام است تا روز قيامت. و بتحقيق بيان فرمود خداوند عز و جل در كتاب قرآن و بيان نمودم براى شما در سيرت و سنت خود، و ميان اين دو شبهاتى است از شيطان، و بدعتهائى است بعد از من هر كه ترك كند آن شبهات و بدعتها را سالم و صحيح باشد امر دين‌

«1» كنز الفوائد كراجكى، صفحه 164.

تفسير اثنا عشرى، ج‌1، ص: 374

او؛ و هر كه متلبس شد به آن شبهات و بدعتها و پيروى نمود آنها را، مانند كسى است كه بچراند گوسفندان خود را نزديك خطرگاه، و هر كه چراند مواشى خود را نزديك قرقگاه، منازعه كند نفس او به اينكه وارد آن شود (كنايه از اينكه هر كس گرد شبهات و بدعتها رود نفس او مايل شود آن را مرتكب شود) آگاه باشيد براى هر پادشاهى قرقگاهى است، و قرقگاه مالك الملوك خداوند عز و جل، محرمات او است، پس بپرهيزيد و بيانديشيد قرق الهى و محرمات سبحانى را.

فَإِنْ زَلَلْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْكُمُ الْبَيِّناتُ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ (209)

ترجمه‌

پس اگر لغزيديد بعد از آنكه آمد شما را حجت‌ها پس بدانيد كه خداوند غالب و درست كردار است..

تفسير

لغزش از دخول در سلم بعد از شواهد و دلائل واضحه بر نبوت و امامت و ساير معارف حقه اسلاميه موجب انتقام الهى است كه بحق خواهد كشيد چون خداوند غالب و قادر و مسلط بر تمام موجودات است و هيچ كس و هيچ چيز نمى‌تواند مانع از نفوذ اراده او شود و حكيم على الاطلاق است و مقتضاى حكمت سركوبى سركشان و مجازات عاصيان و متمردان است.

فَإِن‌ زَلَلتُم‌ مِن‌ بَعدِ ما جاءَتكُم‌ُ البَيِّنات‌ُ فَاعلَمُوا أَن‌َّ اللّه‌َ عَزِيزٌ حَكِيم‌ٌ (209)

(‌پس‌ ‌اگر‌ لغزش‌ يافتيد ‌بعد‌ ‌از‌ آنكه‌ دلائل‌ آشكارا ‌براي‌ ‌شما‌ آمد بدانيد ‌که‌ ‌خدا‌ غالب‌ و حكيم‌ ‌است‌) فَإِن‌ زَلَلتُم‌ زلّة بمعني‌ لغزش‌ و خروج‌ ‌از‌ استقامت‌ و مرتكب‌ معصيت‌ شدن‌ ‌است‌.

بَعدِ ما جاءَتكُم‌ُ البَيِّنات‌ُ بيّنات‌ عبارت‌ ‌از‌ ادلّه‌ و براهين‌ و آيات‌ شريفه‌ قرآن‌ و كلمات‌ حكمت‌ آميز و معجزات‌ حضرت‌ رسالت‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌از‌ ‌هر‌ جهت‌ حجّت‌ ‌را‌ ‌بر‌ مردم‌ تمام‌ نموده‌ و راه‌ عذري‌ ‌براي‌ آنان‌ باقي‌ نگذارده‌ و مفاد ‌آيه‌ اينست‌ ‌که‌ ‌اگر‌ تسليم‌ اوامر حق‌ نشديد و ‌از‌ فرمان‌ ‌او‌ منحرف‌ شديد ‌بعد‌ ‌از‌ آنكه‌ حق‌ ‌براي‌ ‌شما‌ بواسطه‌ آيات‌ باهرات‌ ظاهر گرديد.

فَاعلَمُوا أَن‌َّ اللّه‌َ عَزِيزٌ حَكِيم‌ٌ بدانيد ‌که‌ ‌خدا‌ عزيز ‌است‌ ‌يعني‌ ‌بر‌ امر ‌خود‌ غالب‌ و هيچ‌ چيز مانع‌ اجراء امر ‌او‌ نميگردد، و صاحب‌ انتقام‌ ‌است‌ چنانچه‌ ‌در‌

1‌-‌ سوره‌ بني‌ اسرائيل‌ ‌آيه‌ 64

2‌-‌ سوره‌ صاد ‌آيه‌ 83

جلد 2 - صفحه 389

‌آيه‌ ديگر ميفرمايد وَ اللّه‌ُ عَزِيزٌ ذُو انتِقام‌ٍ«1» و حكيم‌ ‌است‌ ‌يعني‌ بمقتضاي‌ حكمت‌ و ‌بر‌ وفق‌ مصلحت‌ قضاء ‌او‌ جاري‌ ميگردد و ‌از‌ كساني‌ ‌که‌ ‌از‌ فرمان‌ ‌او‌ سرپيچي‌ كنند مؤاخذه‌ و انتقام‌ ميگيرد و كار بيهوده‌ و عبث‌ ‌در‌ افعال‌ ‌او‌ وجود ندارد.

(آیه 209)- در این آیه به همه مؤمنان هشدار می‌دهد که «اگر بعد از (این همه) نشانه‌ها و برنامه‌های روشن که به سراغ شما آمده لغزش کنید و تسلیم وسوسه‌های شیطان شوید و گامی بر خلاف صلح و سلام بردارید بدانید (از پنجه عدالت خداوند فرار نتوانید کرد) چرا که خداوند توانا و شکست‌ناپذیر و حکیم است» (فَإِنْ زَلَلْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْکُمُ الْبَیِّناتُ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ).

برنامه روشن، راه روشن و مقصد هم معلوم است با این حال جایی برای لغزش و قبول وسوسه‌های شیطانی نیست! اگر منحرف شوید قطعا مقصر خود شمایید و بدانید خداوند قادر حکیم شما را مجازات عادلانه خواهد کرد.